Category Archives: Χωρίς κατηγορία

Η ελευθερία της [εκλογικής] ματαιότητας

… Ας ματαιοπονούμε, ας αποτελούμε μειοψηφία γραφική. Το να μειοψηφείς, άλλωστε, είναι η καλύτερη μορφή ελευθερίας.

Κωνσταντίνος Μάγνης

Πρωτογενές πλεόνασμα, Πελοπόννησος της Κυριακής, 2 Ιουνίου 2ο19

Σχόλιο στο «Άνθρωπος στη θάλασσα» της Ερσης Σωτηροπούλου

Του Δρ. Π. Κ. Αλεξόπουλου, Ψυχιάτρου

Λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης και της γήρανσης του πληθυσμού στις δυτικές κοινωνίες, χρόνιες παθήσεις όπως η άνοια αγγίζουν πλέον την καθημερινότητα μας ολοένα και συχνότερα.  Παρόλα αυτά, σπάνια μιλάμε και ακόμα σπανιότερα γράφεται κάτι προσωπικό και μύχιο για τέτοιες νόσους, μιας και οι δραματικές επιπτώσεις τους στη ζωή και στην ύπαρξη μας προκαλούν αμηχανία και φόβο.

Η Έρση Σωτηροπούλου στο νέο βιβλίο της “‘ανθρωπος στη θάλασσα” σπάει αυτό το πλαίσιο. Επιλέγει να γράψει εξομολογητικά και συγκεκριμένα τόσο για τη μητέρα που χάνεται, όσο και για τη φθορά και την αγωνία που προκαλούν στην κόρη αυτές οι αλλαγές. Xωρίς να διολισθαίνει σε μελοδραματικές ευκολίες, μιλάει αιχμηρά, κοφτά, στακάτα, με φαρμακερό και σαρκαστικό χιούμορ για τις αλλαγές στην προσωπικότητα, στη γλώσσα και στη μνήμη της μητέρας, για τη φοβισμένη μαμά. Η συγγραφέας εξομολογείται όμως και τις πληγές που ανοίγονται και στη ζωή της κόρης («Μαμά έχω ήδη γεράσει. Έχω κουραστεί και εγώ. Στόμα με στόμα Μου πίνεις τη ζωή»). Περιγράφει την απόγνωση και την ασφυξία που προκαλεί ο εγκλωβισμός στη  φροντίδα και τη συνοδεία της μητέρας σ’αυτό το μονοπάτι της φθοράς. Η ψυχή στεγνώνει.  Ο ερωτισμός ξεθυμαίνει. Θραύσματα αναμνήσεων αναζωπυρώνονται. Απόκρυφες στιγμές του παρελθόντος, αντιθέσεις, μετέωρες επιθυμίες, τραυματισμένες εικόνες κοινών βιωμάτων που αγρυπνούσαν χρόνια στο ημίφως, ζητούν επιτακτικά λογαριασμό,  επαναδιατύπωση στο σύνολο των συναφειών μιας σχέσης που σε λίγο δε θα είναι πια εξελίξιμη,αφού ο θάνατος θα βυθίσει το πλοίο («Σε συγχωρώ μαμά. Ηλίθιο πλάσμα. Ποιός σου ζήτησε να με συγχωρήσεις;»). Με τον τρόπο αυτό η κόρη πελεκάει την αμφιθυμία της έναντι της μητέρας και επεξεργάζεται τον εν εξελίξει αποχωρισμό τους.

Η διεισδυτική γραφίδα της Έρσης Σωτηροπούλου ρίχνει φως και στη φαινομενική αντιστροφή στη διάταξη της σχέσης κόρης-μητέρας.  Μοιάζουν οι ακραίες συνθήκες της φθοράς να κάνουν το παιδί γονιό και τη μητέρα μωρό, παιδί. Οι εσωτερικές αντιστάσεις αλλά και η δυστοκία της κόρης να δώσει κάτι περισσότερο στη άρρωστη μητέρα, παρά τις έντονες παραινέσεις, καταδεικνύουν πόσο απλουστευτικό είναι το συγκεκριμένο σχήμα («Έρση πήγαινε στη μητέρα σου κοιμήσου ένα βραδυ μαζί της. Σκεφτόμουν το βήμα. Το τρομακτικό βήμα. Δε μπορώ να κάνω το βήμα»). Ο πόλεμος με τους γονείς πηγαίνει μέχρι την αυλαία. Μπορεί σε έντονες ψυχοπιεστικές, έκτακτες συνθήκες να τηρείται βραχυχρόνια κατάπαυση πυρός, δεν πρόκειται όμως σε καμιά περίπτωση για ανακωχή ή συνθήκη ειρήνης. Η ψυχολογική διαδρομή καθενός είναι παρούσα σε κάθε έκφανση της ζωής του και οριοθετεί τις σχέσεις του. Η σχέση κόρης-μητέρας παραμένει πολεμική, εξελίσσεται, δεν αντιστρέφεται…

Σε αυτή την πνιγηρή ατμόσφαιρα της προϊούσας φθοράς ποιό είναι το αντίδοτο; Πώς ν’ αντιμετωπίσει η κόρη το αίσθημα απειλής που νιώθει βλέποντας τη φθίνουσα πορεία της μητέρας; Το αίσθημα απειλής γεννάται από τη διαρκή ματαίωση λόγω της συνεχούς επιδείνωσης της ασθένειας αλλά και από την αναπόφευκτη προβολή της φθοράς της μητέρας στο δικό της μέλλον. Αντίδοτο στο φρικτό…υγρό [της φθοράς] που πέφτει σταγόνα σταγόνα, είναι η παράδοση στη ζωή, στην ένταση των βιωμάτων, αλλά συνάμα και η καλλιέργεια της κλίσης, η δημιουργικότητα («Ζήσε. Γράψε»). Δίπλα σ’αυτά, ρόλο καταλύτη αναλαμβάνει το αίσθημα επιτέλεσης του χρέους. Η Έρση στάθηκε στο πλευρό της πάσχουσας μητέρας αφουγκραζόμενη τις μεταβαλόμενες αλλά υπαρκτές ανάγκες της. Η ανθρωπιά αυτής της στάσης γεννά αισθήματα επιτέλεσης του χρέους, σε πείσμα των δυσχερειών. Η αγωνιώδης αντιπαράθεση της κόρης με την προδιαγεγραμμένη απώλεια, η επαναδιατύπωση παλαιών βιωμάτων, αλλά και η ένταση των έσχατων κοινών στιγμών συνιστούν ένα ιδανικό φινάλε συμφιλίωσης και αποσυμπίεσης των εντάσεων της σχέσης. Η σχέση τους είναι το πλοίο που βυθίζεται, ο ανεκτίμητος θησαυρός της Έρσης. Οι αρκτικές θερμοκρασίες και το τοπίο του Βορρά εξασφαλίζουν σιωπή και φαινομενική στασιμότητα, ακινησία. Δε κινδυνεύει πια το πλοίο, παρά μόνο από τη φοβερή σκουριά της λήθης…

“Πελοπόννησος”, 20 Mαρτίου 2ο19

 Του Δρ. Π .Κ. Αλεξόπουλου, Ψυχιάτρου

Από τις εκδόσεις «το Δόντι» κυκλοφόρησε προ μηνών σε ακριβή αναπαραγωγή του πρωτοτύπου του 1899 το πόνημα του ιστορικού Στέφανου Θωμόπουλου με τίτλο «Ο Απόστολος Ανδρέας». Πρόκειται για μια ιχνηλασία στο βίο του Πρωτοκλήτου, στην άοκνη, ιεραποστολική δράση του «πραέως και ολιγόλαλου» Ανδρέα στην Ανατολική Μεσόγειο και στα παράλια του Εύξεινου Πόντου, όπως αποτυπώνονται στα Ευαγγέλια, σε εκκλησιαστικά συγγράμματα και στην παράδοση της Εκκλησίας.

Ο Θωμόπουλος σε γλώσσα λόγια καταγράφει συστηματικά την τιμή της μνήμης του Αγίου Ανδρέα σε διάφορα μήκη και πλάτη της Οικουμένης στηριζόμενος σε ενδελεχή μελέτη των πηγών, αλλά και αντλώντας πληροφορίες από σημαντικές προσωπικότητες της εποχής του. Χαρτογραφεί την «παρουσία»  του Αποστόλου στη Σκωτία, στη Σερβία, στην Κεντρική Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ουκρανία, αλλά και στον ελληνικό χώρο, στην Κεφαλλονιά, στην Εύβοια, στον Άθωνα, στην Πάτρα.  Ο αναγνώστης του βιβλίου έρχεται σε επαφή μέσα από τις σελίδες του βιβλίου με τον πολυεθνοτικό και βαθιά πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης στην οποία μαρτυρεί ο Πρωτόκλητος (… «πεφιλημένη πόλη του Αυτοκράτορος Αυγούστου, ένθα σύμμικτος και πολύς ο πληθυσμός- Ελλήνων, Ρωμαίων και Εβραίων Ελληνιστών»…) και ίσως κατανοεί γιατί ο Απόστολος την επιλέγει ως τελικό προορισμό της ευαγγελικής πορείας του. Στις σελίδες του βιβλίου αναδεικνύεται το πως συνδέεται η μεταφορά του λειψάνου του Αγίου Ανδρέα από την Πάτρα στην Κωνσταντινούπολη με την ανέγερση του Βυζαντινού υδραγωγείου τμήματα του οποίου κοσμούν πια μαζί με το Ρωμαϊκό υδραγωγείο τη μικρή περιμετρική οδό της Πάτρας. Επίσης μαθαίνει ο αναγνώστης ανάμεσα σε πολλά άλλα πως δρομολογήθηκε η επιστροφή της Τιμίας Κάρας του Αποστόλου από την Κωνσταντινούπολη και πότε και γιατί ο θησαυρός αυτός των Πατρέων κατέληξε στη  Ρώμη. Ακόμα, μένει κανείς κατάπληκτος μαθαίνοντας πως ο γάμος μιας Πατρινής αρχόντοπούλας με το μεγάλο Δούκα της Ρωσίας οδήγησε στην προσθήκη του δικέφαλου αητού στο εθνόσημο της Ρωσίας. Ο Θωμόπουλος δε μένει μόνο στην ιστορική διάσταση της προσωπικότητας του Αγίου Ανδρέα, ούτε εγκλωβίζεται σε στείρες ιστορικές αναφορές. Με μαεστρία αναδεικνύει  τη θεολογική σπουδαιότητα και μοναδικότητα του Αποστόλου ως Πρωτόκλητου και «Αυτόκλητου» μιας και ο Ανδρέας «είδεν εν απαύγασμα… του φωτός αφ’ εαυτού και χωρίς να φωτισθεί από άλλον», εν αντιθέσει με τους υπόλοιπους Αποστόλους.

Το πόνημα του Στέφανου Θωμόπουλου μοιάζει να αδικείται όταν προσεγγίζεται αποκλειστικά σα θρησκευτικό ή ιστορικό βιβλίο. Είναι κάτι παραπάνω. Ξεπερνά τις συνήθεις κατηγοριοποιήσεις. Εκκινώντας από τη ακμή των Ρωμαϊκών χρόνων της Πάτρας και καταλήγοντας χρονικά στις παρυφές του 20^ου αιώνα, δύναται να λειτουργήσει σαν «αλφαβητάρι» στη διαμόρφωση της τοπικής ιστορικής συνείδησης, όχι με όρους τοπικισμού ή ομφαλοσκόπησης, αλλά με πνεύμα ανοιχτότητας, οικουμενικότητας και αυτοπεποίθησης. Ίσως γι’ αυτό το λόγο ο Θωμόπουλος στο εξώφυλλο της έκδοσης αφήνει στην άκρη τις άλλες σπουδαίες ιδιότητες του και επιλέγει την προβολή της «μινιμαλιστικής» ιδιότητας του «Πατρέως», η οποία μάλλον περιγράφει αρκούντως περιεκτικά τη ταυτότητα του συγγραφέα και τον κεντρικό άξονα  των ενδιαφερόντων και των σκοπών του.  Η λόγια γλώσσα του βιβλίου ίσως δυσχεραίνει τη γοργή και απρόσκοπτη ανάγνωση του. Εάν επιμείνει ο αναγνώστης στη μελέτη του, διότι θέμα λίγης επιμονής είναι η υπέρβαση των όποιων δυσκολιών, φθάνοντας στο τέλος αυτού του «αλφαβητάριου» θα νιώσει πως κατανοεί πια καλύτερα την ταυτότητα και την ιστορία της πόλης του, του κόσμου που καθημερινά τον περιβάλλει και στον οποίο κινείται, τον κόσμο του…

Η επανέκδοση του έργου είναι προϊόν της συνέργειας νέων ανθρώπων με διαφορετικές ιδιότητες και διαδρομές, τους οποίους όμως διακρίνει η κοινή έγνοια για τον τόπο τους και την ταυτότητά του. Ο Πέτρος Λαμπρινάκος εντόπισε και αγόρασε το συλλεκτικό αντίτυπο της πρώτης έκδοσης του βιβλίου του Στέφανου Θωμόπουλου, και πρότεινε την επανέκδοσή του.  Ο Δημήτρης Τερζής επιμελήθηκε την επανέκδοση ενώ η ομάδα των χορηγών με επικεφαλής την Πολιτικό Μηχανικό Χριστίνα Αλεξοπούλου κατέστησε το εγχείρημα της συμβολικής αυτής έκδοσης, όπως τη χαρακτηρίζει στο σημείωμα του ο εκδότης Ανδρέας Τσιλίρας, από οικονομικής σκοπιάς εφικτό. Αξίζει δε ιδιαίτερης μνείας πως τα κέρδη που προκύπτουν από τις πωλήσεις της έκδοσης εξυπηρετούν ήδη φιλανθρωπικούς σκοπούς.

“Πελοπόννησος”, 27 Ιανουαρίου 2019

“Είναι μια μακρά συνήθεια να αναζητούμε πάντα σε κάποιους τρίτους την ευθύνη για τις γκάφες μας, για τις αποτυχίες μας και για τις ήττες μας. […] Το “εμείς” τελικά είναι το πρωτεύον στοιχείο. Και σε αυτό το “εμείς” πρέπει να επιμείνουμε. Να βρούμε τη δική μας ευθύνη. Αλλιώς δεν είναι δυνατόν να προχωρήσουμε. Σε κάθε αποτυχία μας θα αναζητούμε την ευθύνη στον άλλο και δεν θα βρίσκουμε τις πραγματικές αιτίες για τς οποίες αποτύχαμε”…

Λεωνίδας Κύρκος (1924-2011)

Δρ. Π. Κ. Αλεξόπουλος, Επικ. καθηγητής ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών,  και Α. Παπάζογλου, Υπεύθυνος ενδυνάμωσης στο Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή».

Ένα μωσαϊκό ανθρώπων με διαφορετικές επαγγελματικές ταυτότητες (κοινωνιολόγοι, φιλόλογοι, κοινωνικοί λειτουργοί, νοσηλευτές, ιατροί κ.α.) συναντήθηκε και προβληματίστηκε πριν λίγες μέρες σχετικά με τις επιδράσεις του κοινωνικού στιγματισμού στη δημόσια υγεία. Η ευκαιρία δόθηκε στα πλαίσια της φετινής ημερίδας «H Δημόσια Υγεία στο Προσκήνιο» που οργανώθηκε από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών “Δημόσια Υγεία” του Πανεπιστημίου Πατρών με τη φροντίδα των Καθηγητών του Τμήματος Ιατρικής Απ. Βανταράκη και Χαρ. Γώγου.

To στίγμα ψηλαφείται, λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά, σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής. Φαινομενικά «αθώα» στερεότυπα και προκαταλήψεις που σχετίζονται με τη διαφορετικότητα (π.χ. εθνική ή θρησκευτική ταυτότητα, ασθένειες όπως το HIV/AIDS, αναπηρίες, γηρατειά, ψυχική νόσος, σεξουαλικός προσανατολισμός) αποτελούν τη βάση για την εκκόλαψη του στίγματος. Το αυγό του φιδιού δε σπάει όμως δίχως την ύπαρξη ανισορροπίας δυνάμεων. Η εκάστοτε ισχυρή ομάδα (οικονομικά, κοινωνικά, επιστημονικά, πολιτισμικά, αριθμητικά κλπ) χρησιμοποιεί τέτοιου είδους στερεότυπα και προκαταλήψεις  σαν μοχλό αποκλεισμού, καταπίεσης ή/και βίαιης ενσωμάτωσης των φορέων της διαφορετικότητας.  Έτσι γεννιέται το στίγμα που ταλανίζει τη δημόσια υγεία και σχετίζεται με διακρίσεις στην περίθαλψη των φορέων του. Ας αναλογιστεί κανείς την επιφυλακτικότητα του υγειονομικού προσωπικού έναντι πασχόντων από χρόνια ψυχιατρικά νοσήματα ή τη στάση θεραπευτηρίων έναντι της ενδεχόμενης οροθετικότητας ασθενών που πρόκειται να χειρουργηθούν.

Πως δύναται να επιτευχθεί η υπέρβαση του στίγματος; Φυσικά με παρεμβάσεις ενημέρωσης και ευασθητοποίησης, τόσο γενικές (π.χ. δηµιουργία επικοινωνιακού υλικού, συνεργασία µε τα ΜΜΕ, επιστηµονικές-ενηµερωτικές-πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.α.) όσο και στοχευμένες. Οι τελευταίες έχουν να κάνουν κυρίως με εκπαιδευτικά προγράμματα σε μαθητές, εκπαιδευτικούς, αλλά και επαγγελµατίες υγείας, αστυνομικούς, δημοσιογράφους, δικαστικούς λειτουργούς, ενώ καίριες είναι και οι παρεμβάσεις ενδυνάμωσης και ψυχοεκπαίδευσης των φορέων του στίγματος και των οικείων τους. Είναι κρίσιμο και καταλυτικό για την αποτελεσματικότητά τους, οι ανωτέρω παρεμβάσεις να μην περιορίζονται σε «άνευρες» και θεωρητικές διαλέξεις/ομιλίες αλλά να στηρίζονται στη συνέργεια και στην ανοιχτή αλληλεπίδραση μεταξύ των φορέων του στίγματος και της εκάστοτε ομάδας που βρίσκεται στο επίκεντρο της δράσης. Το βίωμα και η σχέση είναι αναγκαία για τον περιοριορισμό των στιγματιστικών συμπεριφορών, μιας και το στίγμα δε σχετίζεται μόνο με τις νοητικές λειτουργίες, αλλά  και με συναισθηματικές διεργασίες και συμπεριφορές.

Αρκούν τέτοιες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του κοινωνικού στιγματισμού στο σημερινό ραγδαίως μεταβαλλόμενο κόσμο; Πιθανόν όχι, μιας και νέες εκφάνσεις διαφορετικότητας αναδύονται με καλειδοσκοπικούς ρυθμούς. Η παγκοσμιοποίηση, η μετανάστευση, η ροή πληροφοριών μέσω διαδικτύου, η έμφαση στα ατομικά δικαιώματα αλλά και οι νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές πραγματικότητες συμβάλλουν στη συνεχή διαμόρφωση νέων ταυτοτήτων (π.χ. επιλογή συμφώνου συμβίωσης, διάδοση ομοιοπαθητικής) που «ξενίζουν» στις πλειοψηφίες. Οι προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης θα είναι πάντα τουλάχιστον ένα βήμα πίσω από το στίγμα που πυροδοτείται από τις διαρκώς αναδυόμενες νέες ταυτότητες. Αντίδοτο σε αυτή τη νέα πραγματικότητα θα μπορούσε να είναι η εμβάθυνση της ανοιχτότητας της δημοκρατίας. Η επιμονή στο  σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων και επιλογών και η ασυμβίβαστη προάσπιση του κράτος δικαίου (π.χ. διάκριση εξουσιών, απρόσκοπτη λειτουργία ανεξάρτητων αρχων κ.α. ) δύνανται να αποτελέσουν ανάχωμα/αντίβαρο στις αυθαιρεσίες της εκάστοτε ισχυρής ή απλώς πλειοψηφικής κοινωνικής ομάδας. Σε αυτό το πλαίσιο η διαμόρφωση σαφών κατευθυντήριων οδηγιών για τη διαχείριση των διαφόρων ασθενειών περιορίζει την επίδραση του κοινωνικού στιγματισμού στη συμπεριφορά ιατρών, νοσηλευτών και άλλων λειτουργών του υγειονομικού τομέα. Εάν καθένας γνωρίζει με σαφήνεια τι οφείλει να πράξει ως επαγγελματίας πέρα από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις του, τότε o χώρος που αφήνεται για να «δράσει» το στίγμα συρρικνώνεται. Με αυτό τον τρόπο, μαζί βέβαια  με τις παρεμβάσεις ενημέρωσης και ευασθητοποίησης,  θωρακίζεται η δημόσια υγεία από τις σειρήνες των αρνητικών επιδράσεων του κοινωνικού στιγματισμού στο σημερινό ραγδαίως μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Δύσκολο στοίχημα για κοινωνίες «ελεγχόμενης ανοιχτότητας» όπως η ελληνική…

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ, 4 Δεκεμβρίου 2018

“Πελοπόννησος της Δευτέρας”, 21 Μαϊου 2018

Πανεπιστημιακός: άνθρωπος που δεν κατάφερε να γίνει τακτικός καθηγητής – ούτε καν αναπληρωτής – και κρύβεται κάτω από αυτόν τον γενικό τίτλο. Συνήθως φλύαρος, αμαθής αλλά και υπερόπτης (αντιπροσωπεύει την πανεπιστημοσύνη). Όταν κάποιος σας συστήνεται με αυτό τον τίτλο, να κουμπώνεστε. Πληγή των «στρογγυλών» τραπεζιών και των τηλεοπτικών συζητήσεων…

Νίκος Δήμου, “Ειρωνικό Νεοελληνικό Λεξικό”

Σεβαστοί πατέρες,

Αξιότιμες κυρίες και κύριοι

προς επίρρωση των όσων καίριων αναφέρθηκαν θα ήθελα να στρέψω την προσοχή σας σε τρία σημεία

Το πρώτο αφορά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της τότε επίσκεψης του Αρχιεπισκόπου. Την Πάτρα επισκέφθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες κορυφαίες προσωπικότητες όπως ο Οικουμενικός Πατριαρχής Βαρθολομαίος, ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών Αλέξιος ο Β’ ή άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών με διεθνή ακτινοβολία όπως ο Orhan Pamuk ή ο Jose Saramango. Η επίσκεψη όμως του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου το 2002 έμεινε χαραγμένη στη συλλογική μνήμη της πόλης. Ακόμα και σήμερα κινητοποιεί συναισθηματικά Πατρινούς που ανέτρεξαν στα αρχεία τους για να εντοπίσουν υλικό από εκείνη την επίσκεψη για την παρούσα έκδοση. Είχε εκείνο το πέρασμα του Αρχιεπισκόπου από την πόλη μας έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της επίσκεψης στοιχειοθετείται φυσικά από τη φωτεινότητα της μορφής του επισκέπτη στην οποία αναφέρθηκαν οι προηγούμενοι ομιλητές.  Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας εκείνης της επίσκεψης έγκειται όμως και σε μια άλλη παράμετρο. Η επίσκεψη δεν αφορούσε μόνο τον εκκλησιαστικό χώρο. Ο υψηλός προσκεκλημένος αγκαλιάστηκε από τους τρεις σημαντικότερους θεσμούς της Πατραϊκής κοινωνίας. Ο Αρχιεπίσκοπος προσκλήθηκε από το Πανεπιστήμιο Πατρών προκειμένου να αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας του. Τιμήθηκε από το Δήμο Πατρέων με το μετάλλιο της πόλης και κόσμησε με την παρουσία του την κορύφωση των Πρωτοκλητείων εκείνης της χρονιάς. Είναι λοιπόν η επίσκεψη εκείνη ιδιαίτερη λόγω του ότι είναι προϊόν της συνέργειας των κορυφαίων θεσμών της Πατραϊκής κοινωνίας και μάλιστα στον κατάλληλο χρόνο: την εορτή του Πολιούχου. Η σημασία της συνεργασίας και των συνεργειών είναι μεγάλη σε κάθε εποχή. Η σημασία της συνεργασίας και των συνεργειών είναι ακόμα μεγαλύτερη σήμερα στο περιβάλλον της βαθιάς κρίσης και των ραγδαίων αλλαγών που βιώνουμε. Παρόλα αυτά βλέπουμε και σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο τα χάσματα να βαθαίνουν και οι περιχαρακώσεις μας σε μονοδιάστατες προσεγγίσεις της πραγματικότητας να εντείνονται.  Ας ελπίσουμε οι εκκλήσεις του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου για περισσότερη σιωπή, περισυλλογή και αυτοκριτική να πιάσουν κάποτε τόπο όχι στους άλλους, αλλά στον καθένα μας.

Ένα δεύτερο σημείο στο οποίο θα ήθελα να σταθώ είναι η ενότητα του ύφους των λόγων του Αρχιεπισκόπου που αναδεικνύεται ξεκάθαρα μέσα από τις σελίδες της έκδοσης. Ο Αρχιεπίσκοπος μίλησε στο Πανεπιστήμιο, μίλησε στον Άγιο Ανδρέα, μίλησε κατά το επίσημο γεύμα που παρέθεσε ο τότε Δήμαρχος Πατρέων ανήμερα της εορτής του Πολιούχου, έδωσε μια μακροσκελή συνέντευξη  σε τοπικό τηλεοπτικό σταθμό. Απευθύνθηκε σε διαφορετικά ακροατήρια, σε ανθρώπους με διαφορετικά χαρακτηριστικά, διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο, διαφορετικά ενδιαφέροντα. Ο αναγνώστης θα επισημάνει πως παρά τις διαφορές αυτές, που ίσως σε πολλές περιπτώσεις να οδηγούσαν σε αλλαγή του ύφους του ομιλητή, το ύφος των λόγων του Αρχιεπισκόπου είναι το ίδιο ανεξάρτητα από το ακροατήριο στο οποίο απευθύνονται. Η ενότητα αυτή του ύφους είναι θεωρώ κλειδί για να προσεγγίσει κανείς τη μορφή και τη δράση του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Η ενότητα αυτή αντικατοπτρίζει την πνευματική και ηθική συνοχή της προσωπικότητας του. Η συνοχή της πνευματικής αρματωσιάς του, της ακτινοβολίας του και της πίστης του είναι τέτοια που του επιτρέπει να είναι ο Αναστάσιος πέρα από γεωγραφικούς ή χρονικούς προσδιορισμούς. Να είναι ο Αναστάσιος στους ακαδημαϊκούς κύκλους του Πανεπιστημίου Αθηνών, να είναι ο Αναστάσιος στα ερευνητικά κέντρα της κεντρικής Ευρώπης, να είναι ο Αναστάσιος στα αγεωγράφητα νερά της Ουγκάντα της δεκαετίας του ‘60, να είναι ο Αναστάσιος ακόμα και στα ερείπια των πρώτων χρόνων της μετακομμουνιστικής Αλβανίας. Να υπογραμμιστεί πως η υψηλή συνοχή δε συνεπάγεται ομφαλοσκόπηση,  περιορισμένους ορίζοντες, αδυναμία διαλόγου ή γόνιμης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον. Ίσα ίσα, είναι η συνοχή αυτή που επιτρέπει στο Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο να δρα με αυτοπεποίθηση σε δύσκολες συγκυρίες, να ανοίγει δρόμους, να καινοτομεί, να αναμορφώνει και να ανακαινίζει τον τόπο και το χρόνο στους οποίους κινείται. Σκιαγραφείται τούτο με τον καλύτερο τρόπο μέσα από την ανοιχτότητα του Αναστασίου για τον άλλο, το διαφορετικό, τον αλλοεθνή, τον αλλόπιστο. Πιστοποιείται μέσα από τη έγνοια και τον αγώνα του Αρχιεπισκόπου για την ιεραποστολή, για την οικουμενική ευθύνη της εκκλησίας, για «τον ειλικρινή σεβασμό προς την ιδιοτυπία κάθε λαού και πολιτισμού, για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου».

Κλείνοντας ας μου επιτραπεί ένα σύντομο σχόλιο σχετικά με τις υγρές ψυχές των κατοίκων αυτής της πόλης και τη ροπή τους στη μεμψιμοιρία και στη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος αναφέρθηκε άμεσα και έμμεσα κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του πολλές φορές στην πόλη μας και στα χαρακτηριστικά της. Ας τον ακούσουμε. Ας τον ακούσουμε διότι όπως τονίζει ο νομπελίστας λογοτέχνης Orhan Pamuk  «η [ομορφιά] και η γραφικότητα μιας πόλης αναδύονται  μέσα από τον ενθουσιασμό με τον οποίο την προσεγγίζουν [οι επισκέπτες της]. Η σχέση των ντόπιων με την πόλη βασίζεται πάντα στις μνήμες»  και οι μνήμες τους μπορεί να είναι καλές, κακές ή αδιάφορες. Ας τείνουμε λοιπόν ευήκοον ους σε ότι μας είπε ο υψηλός επισκέπτης για την ομορφιά και το χαρακτήρα της πόλης μας, για τον οικουμενικό Άγιο μας και τη σχέση μας μαζί του. Ας ακούσουμε τον Αρχιεπίσκοπο προσεκτικά για την οξύτητα του αισθητηρίου του, για τους ευρύτατους ορίζοντες του, για τη βαθιά και ακτινοβολούσα πνευματικότητα της μορφής του.

26 Φεβρουαρίου 2018, Ξενοδοχείο “Βυζαντινό”, Πάτρα

Του Δρ. Π. Κ. Αλεξόπουλου, Ψυχιάτρου

Aπό τη δεκαετία του 1990 η Ελλάδα αποτελεί χώρα υποδοχής μεταναστών. Δημιουργήθηκε έτσι βαθμιαία ένα νέο περιβάλλον και για το εθνικό σύστημα υγείας. Οι υγειονομικές υπηρεσίες καλούνται πλέον να περιθάλψουν ασθενείς με ποικίλες εθνικές καταγωγές και κουλτούρες, που μιλούν λίγο ή και καθόλου την ελληνική γλώσσα, νοηματοδοτούν ποικιλοτρόπως  τις εννοιες της υγείας και της ασθένειας και είναι συχνά απρόθυμοι να κατανοήσουν τη λειτουργία του συστήματος υγείας. Η βελτιστοποίηση της περίθαλψης ασθενών με εμπειρίες μετανάστευσης συνιστά πρόκληση και ζητούμενο για κάθε χώρα υποδοχής. Στην Ελλάδα η πρωτοφανής οικονομική και αξιακή κρίση στα πλαίσια της οποίας ευδοκιμούν ομφαλοσκοπικές λογικές  και συχνά  (ξένο-)φοβικές τάσεις περιπλέκει περαιτέρω τα πράγματα.

Παρά τις πολλαπλές αδράνειες της κρατικής μηχανής και τη στρουθοκαμηλική προσέγγιση της νέας πραγματικότητας η πρόκληση είναι καθημερινά εδώ και αφορά χιλιάδες συμπολίτες μας, «νομίμους» ή λιγότερο «νομίμους», αλλά και το προσωπικό του συστήματος υγείας. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα δεν είναι εύκολη, ούτε ταχεία. Η διεθνής εμπειρία μιλάει για μακροχρόνιες, επίπονες διαδικασίες ανοίγματος των συστημάτων υγείας στους μετανάστες, που απαιτούν ανοιχτά μυαλά και ανηλεή μάχη με στερεότυπα και εμπεδωμένες αντιλήψεις εθνικής ή άλλης κλειστότητας. Μόνο όμως έτσι ανοίγει ο δρόμος για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των μεταναστών στην υγεία και στην ποιότητα ζωής. Μόνο έτσι  δρομολογείται η βαθμιαία ενσωμάτωση τους στην κοινωνία υποδοχής που διαντιδρά μαζί τους και μέσα από αυτή τη διαντίδραση εμπλουτίζεται και εξελίσσεται και ίδια.

Η πορεία ανοίγματος του συστήματος υγείας στις νέες διαπολιτισμικές συνθήκες προϋποθέτει συνέργειες της κρατικής μηχανής, των λειτουργών της υγείας, της κοινωνίας των πολιτών και των ίδιων των μεταναστών. Βήματα, όπως η απαρτίωση του δικτύου των υπηρεσιών υγείας μέσω διαύλων αποτελεσματικής επικοινωνίας μεταξύ τους,  οι καλά οργανωμένες και στοχευμένες εκστρατείες ενημέρωσης για τη λειτουργία και τη δομή του συστήματος υγείας στη γλώσσα των μεταναστών καθώς και η ενημέρωση και εκπαίδευση κεντρικών προσωπικοτήτων των κοινοτήτων των μεταναστών σχετικά με τη δομή του συστήματος υγείας, συμβάλλουν στην ενσωμάτωση τους στο σύστημα υγείας.  Καμπάνιες πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης ειδικά σε πληθυσμούς νεώτερων ηλικιών συνιστούν ένα ακόμα βήμα ανοίγματος των υγειονομικών υπηρεσιών. Παράλληλα, η δημιουργία δικτύων μεταφραστών στις κατά τόπους νοσοκομειακές μονάδες διευκολύνει την επικοινωνία ασθενούς – θεραπευτικής ομάδας. Η ευαισθητοποίηση  των νέων ιατρών και νοσηλευτών σχετικά με τις προκλήσεις της διαπολιτισμικής ιατρικής και νοσηλευτικής φροντίδας  και η ανάπτυξη των αναγκαίων κλινικών δεξιοτήτων στα πλαίσια των προ- και μεταπτυχιακών σπουδών συνιστούν εχέγγυα για τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης των μεταναστών. Επιπλέον, η συμμετοχή αλλοδαπών επαγγελματιών της υγείας στις εκάστοτε θεραπευτικές ομάδες διαμορφώνει ένα διαπολιτισμικό περιβάλλον παροχής υπηρεσιών υγείας. Εντός ενός τέτοιου πλαισίου κάθε μέλος της ομάδας έρχεται αντιμέτωπο με τις ασυνείδητες στάσεις του έναντι του πολιτισμικά διαφορετικού, αντιπαρατίθεται με τάσεις αποκλεισμού και διακρίσεων και συνειδητοποιεί εν τέλει το ρόλο των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων στην καθημερινή κλινική πράξη. Η συνειδητοποίηση τέτοιων τάσεων και στάσεων είναι κρίσιμο εργαλείο της διαπολιτισμικής κλινικής πράξης.

Συνιστούν τέτοια μέτρα ευχολόγιο; Η διεθνής εμπειρία πιστοποιεί πως τα ανωτέρω μέτρα είναι ρεαλιστικά και αποτελεσματικά. Συνιστούν τέτοια μέτρα στην Ελλάδα της κρίσης ευχολόγιο; Πιθανότατα. Η ένδεια πόρων και η επιτεινόμενη από την κρίση φοβικότητα έναντι του διαφορετικού  μεγιστοποιούν τις αδράνειες ενός δυσκίνητου και δυσανεκτικού έναντι των αλλαγών συστήματος υγείας. Αφορούν όμως αυτές οι αλλαγές στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα ενός τμήματος της κοινωνίας. Η μη προάσπιση τους ή ακόμα και  η καταπάτηση τους αντίκεινται στις αρχές του κράτους δικαίου. Ίσως, δυναμικές πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών έχουν τη δύναμη να λειτουργήσουν καταλυτικά και να ευαισθητοποιήσουν τους πολλούς, να πιέσουν τους εκάστοτε αρμοδίους και να  ανοίξουν δρόμους προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης ενός διαπολιτισμικού περιβάλλοντος παροχής υπηρεσιών υγείας.

Πελοπόννησος, ένθετο “λόγοι υγείας”, 13 Δεκεμβρίου 2017

“Ανάμεσα στις ήττες και τις νίκες, είμαι στη μέση. Είμαι loser που δεν τα παρατάει. Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια χώρα που δεν δίνει καλές ευκαιρίες. Με το υλικό που είχα, με τα δεδομένα που είχα, διένυσα μια διαδρομή· κάνω ό,τι μπορώ, πασχίζω πραγματικά για κάτι που πιστεύω ότι έχει νόημα. Ο Τσόρτσιλ έλεγε ότι η επιτυχία είναι να πηγαίνεις από αποτυχία σε αποτυχία με αμείωτο ενθουσιασμό. Αυτό κάνω. Eυχαριστημένη από τον εαυτό μου δεν είμαι. Έχω βάλει πρόγραμμα να γίνω”.

Σώτη Τριανταφύλλου

Bovary, 12.04.2017, http://www.bovary.gr/my-best/5109/i-soti-triantafylloy-sti-bovary-arsakeio-itan-mia-morfi-syntrivis-toy-eleytheroy