Τρία κέντρα υγείας σε ένα πιλοτικό πρόγραμμα που προσανατολίζεται στις εκφυλιστικές παθήσεις που φέρνει η εποχή μας.
Της Μαρίνας Ριζογιάννη
Η δημογραφική γήρανση είναι μία από τις σημαντικές προκλήσεις του 21ου αιώνα και ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες, όπου η ταχύτητα της γήρανσης έχει αυξητικούς ρυθμούς. Μέσα σε 15 χρόνια ένας στους 4 ανθρώπους στην ΕΕ θα είναι 65 ετών και άνω και 1 στους 8 θα είναι άνω των 75 ετών!
Η επίδραση αυτής της αυξητικής τάσης της γήρανσης στην υγειονομική περίθαλψη θα ενισχυθεί από μια δυσανάλογη αύξηση της συχνότητας των ψυχικών παθήσεων της τρίτης ηλικίας όπως είναι η άνοια, η γηριατρική κατάθλιψη, το ντελίριο, και άλλα ψυχογηριατρικά σύνδρομα. Στην Ελλάδα ο επιπολασμός της άνοιας κυμαίνεται περίπου στο 5% και αυξάνεται σε 22% σε άτομα άνω των 80 ετών, της κατάθλιψης 17%, και για τα άλλα γηριατρικά σύνδρομα όπως η ψύχωση στην Τρίτη ηλικία είναι 2%.
Στην Ελλάδα ο μη αστικός πληθυσμός στην απογραφή του 2019 ήταν 21%. Η μικρή διαθεσιμότητα λειτουργών ψυχικής υγείας και εξειδικευμένων λειτουργών ψυχικής υγείας για άτομα της 3ης ηλικίας στις περιοχές που προσδιορίζονται ως μη αστικές και απομακρυσμένες έχει ως αποτέλεσμα, διεθνώς, την περιθωριοποίηση των ασθενών αλλά και την αρνητική έκβαση των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Συνεπώς, οι ηλικιωμένοι με ψυχικές διαταραχές δικαιούνται να έχουν τη φροντίδα και τη θεραπεία που τους αρμόζει και η οποία παρέχεται από επαγγελματίες υγείας εξειδικευμένους σε αυτόν τον τομέα, λαμβάνοντας υπόψη ότι το «γήρας έχει τις ηλικίες του» και συνεπώς διαφορετικές ανάγκες.
Η παρέμβαση
Σε αυτό έρχεται να βοηθήσει το Πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Παρέμβασης Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης (ΟΠΨΥ) που εφαρμόζει το υπουργείο Υγείας. Στο πλαίσιο αυτού έχει αναπτυχθεί Ψυχογηριατρική Ομάδα Αχαΐας με επίκεντρο το Ψυχογηριατρικό Ιατρείο της Ψυχιατρικής Κλινικής (διευθυντής – καθηγητής Φίλιππος Γουρζής) του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών και συντονιστή τον αναπληρωτή καθηγητή Ψυχιατρικής Παναγιώτη Αλεξόπουλο.
Τι ακριβώς είναι το πρόγραμμα ψυχογηριατρικής υποστήριξης;
Είναι ένα συνεργατικό πρόγραμμα ψυχογηριατρικής περίθαλψης ατόμων της 3ης ηλικίας που ζουν εκτός των τειχών των μεγάλων αστικών κέντρων το οποίο οργανώνεται από το Υπουργείο Υγείας και το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επικεφαλής της όλης προσπάθειας είναι ο Καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Αντώνης Πολίτης. Το πρόγραμμα στηρίζεται στη συνέργεια των τριτοβάθμιων ψυχογηριατρικών ιατρείων της Αλεξανδρούπολης, του Αιγηνήτειου Νοσοκομείου και του ΠΓΝΠατρών με δομές της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, όπως το ΚΥ Σουφλίου, το ΚΥ Τήνου ή τα ΚΥ Χαλανδρίτσας και Ερυμάνθειας στη Δυτική Ελλάδα. Η συνέργεια αυτή ευοδώνεται μέσω της συνδυαστικής χρήση διεπιστημονικών ηλεκτρονικών υπηρεσιών (διαδικτύου, τηλεϊατρικής) και κλασσικών υπηρεσιών.
Πως θα εφαρμοστεί στην πράξη;
Στην εφαρμογή της ΟΠΣΥ κομβικός είναι ο ρόλος της Ψηφιακής πλατφόρμας Hellenic Remote Mental Health Services for old age (He. R. Me. S). H πλατφόρμα εξασφαλίζει φιλικές, προς τους ωφελούμενους και τους λειτουργούς της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας καινοτόμες τηλειατρικές υπηρεσίες τηλεκπαίδευσης, τηλεδιάσκεψης και τηλεσυμβουλευτικής. Τα ψυχογηριατρικά ιατρεία θα συνδράμουν τους υγειονομικούς των ΚΥ ασύχρονα αλλά και σύγχρονα στη διάγνωση και θεραπευτική προσέγγιση ψυχικών-γηριατρικών διαταραχών. Ένα παράδειγμα σύγχρονης συνδρομής είναι η εξέταση ταυτόχρονα μέσω τηλεδιάσκεψης και δια ζώσης του ασθενούς. Ο ιατρός του ΚΥ Ερυμάνθειας επισκέπεται κατ’οίκον προγραμματισμένα έναν ασθενή με προβλήματα κινητικότητας αλλά και κατάθλιψη και συνδέεται μέσω ηλεκτρονικών μέσων με το ψυχογηριατρικό ιατρείο του ΠΓΝΠατρών για να εξεταστεί ο ασθενής για τον οποίο υπάρχουν ανοικτά, δύσκολα διαγνωστικά και θεραπευτικά ζητήματα.
Έχει γίνει καταγραφή των αναγκών στην περιοχή μας;
Η συστηματική καταγραφή των αναγκών είναι μια από τις προτεραιότητες της ΟΠΣΥ. Ενδελεχείς συζητήσεις με τις κατά τόπους ψυχογηριατρικές ομάδες έχουν ήδη ρίξει φως στις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα διαφορετικά ΚΥ στην προσέγγιση ηλικιωμένων με κατάθλιψη, άγχος ή διαταραχές της συμπεριφοράς. Το πρόγραμμα πραγματοποιείται πιλοτικά σε τρεις εντελώς διαφορετικές, γεωγραφικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά περιοχές της χώρας (Θράκη, Κυκλάδες, Αχαϊα). Με αυτό τον τρόπο θα συλλεγούν πολύτιμες πληροφορίες που θα λειτουργήσουν σαν πυξίδα για την επέκταση του προγράμματος. Παράλληλα το πρόγραμμα ενισχύει τη συμμετοχή στη διαμόρφωση του και των ίδιων των ασθενών αλλά και των οικείων τους (patient and public voice) προκειμένου να ανταποκρίνεται όσο το δυνατό καλύτερα στις ανάγκες του εκάστοτε εδώ και τώρα.
Υπάρχει το πλαίσιο για την εφαρμογή του προγράμματος στην περιοχή μας
Το προσωπικό των ΚΥ Ερυμάνθειας και Χαλανδρίτσας αλλά και του Νοσοκομειου Καλαβρύτων αγκάλιασαν ολόθερμα την όλη προσπάθεια. Υγειονομικοί από τις δομές της Αχαϊας που είναι μέλη του προγράμματος συμμετείχαν σε ένα εντατικό πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης και με πολύ ενθουσιασμό έχουν ήδη εντάξει ηλικιωμένους στο πρόγραμμα.
Συμμετέχοντες της ψυχογηριατρικής ομάδας Αχαϊας:
ΚΥ Ερυμάνθειας: Kαλλιόπη Σαββοπούλου (νοσηλεύτρια), Βασίλειος Στάμος (ιατρός), Μαρία Καρδαρά (ιατρός, διευθύντρια)
ΚΥ Χαλανδρίτσας: Ελισάβετ Θανοπούλου (ιατρός), Κωνσταντίνος Κωστούλας (ιατρός), Γρηγόρης Αλόκριος (ιατρός, διευθυντής)
Νοσοκομείο Καλαβρύτων: Έλσα Κάμπος (ιατρός), Χαρά Σακαρέλου (ιατρός), Ιωάννα Σφυρή (διοικήτρια νοσοκομείου)
Πελοπόννησος, 6 Ιουνίου 2022