Ο κατ’ οίκον περιορισμός δύναται να αποδειχθεί ευεργετικός και σε τομείς πέραν της καθυστέρησης της διάδοσης του νέου κορωνοϊού. Μπορεί να έχει καθαρτήριες επιδράσεις στις στενές σχέσεις μας. Στο ομώνυμο μυθιστόρημα της, η κ. Αθηνά Κακούρη σημειώνει πως οι άνθρωποι στον κόσμο αυτό διακρίνονται στους πασαδόρους και στους βαστάζους: «οι πασαδόροι περνούν μια ζωή να πασάρουν τις υποχρεώσεις στους άλλους. Οι βαστάζοι να τις δέχονται υπομονετικά στους ώμους τους». H υπομονή όμως βαθμιαία εξαντλείται και δίνει τη θέση της στην ταλάντωση ανάμεσα στο θυμό και την αποξένωση. Δεν υπάρχουν ακόμα εμπειρικά δεδομένα σχετικά με τις συνέπειες της πανδημίας στις ανθρώπινες σχέσεις. Είναι πιθανό, αυτό το διάστημα της απομόνωσης, οι σχέσεις μας με τους οικείους μας να δοκιμαστούν, λόγω της συνεχούς τριβής μας μαζί τους, του φόβου, αλλά και του «επιβραδυμένου χρόνου». Αρνητικά συναισθήματα συνδεόμενα με το «κουβάλημα» υποχρεώσεων που «πασαρίστηκαν» άλλοτε, αναδύονται σήμερα και αξιώνουν μια κάποια επεξεργασία…
Οι συνθήκες είναι εν δυνάμει ιδανικές για μια τέτοια διαδικασία. Ο εγκλεισμός εξασφαλίζει, έστω και ακουσίως, στιγμές επιστροφής στον εαυτό μας. Ευνοούνται με τον τρόπο αυτό η ενδοσκόπηση και ο αναστοχασμός για λάθη, παραλείψεις ή (αμφιλεγόμενες) επιλογές. Για τις τελματωμένες σχέσεις στις οποίες το στοίχημα έχει προ πολλού χαθεί, ο εγκλεισμός οδηγεί στην κορύφωση των εντάσεων ή/και στην επίταση της αποξένωσης. Δρα καταλυτικά στη συνειδητοποίηση πως οι διαμορφωμένες, ψυχοφθόρες πια, ισορροπίες δεν μπορούν να αλλάξουν. Δρομολογείται έτσι συνειδητά η ρήξη. Από την άλλη πλευρά, σε σχέσεις που διατηρούν κάποια δυναμική, αν η απομόνωση στο σπίτι αξιοποιηθεί, μπορεί να ανοιχτούν δίαυλοι επικοινωνίας σχετικά με εκκρεμότητες του παρελθόντος, που στοιχειώνουν το παρόν. Ίσως με αυτό τον τρόπο ανοίξουν δρόμοι που θα επιτρέψουν την υπέρβαση του μοτίβου βαστάζου-πασαδόρου.
Ο κατ’ οίκον περιορισμός είναι εργαστήριο ριζικών τομών και αναμόρφωσης σχέσεων. Η απελευθέρωση μας από σχέσεις βαρίδια και η διαμόρφωση σχέσεων αλληλοκατανόησης και αλληλοπεριχώρησης είναι η μελλοντική ασπίδα μας έναντι των δυσχερειών που θα ακολουθήσουν την πανδημία. Τότε θα πρέπει να δημιουργήσουμε, δε θα έχουμε την «πολυτέλεια» του επιβραδυμένου χρόνου, ούτε τη διαρκή εγγύτητα με τους οικείους μας. Ας αδράξουμε σήμερα την ευκαιρία και ας δουλέψουμε τις σχέσεις μας. «Ο κίνδυνος ελλοχεύει παντού. Το ίδιο και η σωτηρία» (Δημήτρης Κάββουρας, Οι Μέρες, Εύθετος χρόνος).
Π. Κ. Αλεξόπουλος
Επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών
Υφηγητής ψυχιατρικής και ψυχοθεραπείας Τεχνικού Πανεπιστημίου Μονάχου
“Πελοπόννησος της Κυριακής”, 5η (κορωνο-) Απριλίου 2020
