«Τελικά, μιλάμε για εγκληματική διαστροφή ή για ψυχική νόσο; Οι δράστες σε αυτές τις περιπτώσεις έχουν πλήρη συνείδηση της εγκληματικής πράξης τους ή έχουν μειωμένο καταλογισμό λόγω ψυχιατρικής ασθένειας;». Χρήστος Βεργανελάκης
H δημόσια συζήτηση που πυροδοτήθηκε από τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων εστίασε και στο ερώτημα «εγκληματικές πράξεις ή ψυχική νόσος και κατ’ επέκταση μειωμένος καταλογισμός;». Στο ερώτημα αυτό εμπεριέχεται η γενίκευση «η ψυχική νόσος σημαίνει μειωμένο καταλογισμό». Η γενίκευση αυτή είναι απότοκη πιθανότατα του στίγματος της ψυχικής νόσου. Η ιατρική ειδικότητα της ψυχιατρικής ασχολείται με νόσους που χαρακτηρίζονται από πολύ διαφορετικά συμπτώματα. Είναι τελείως διαφορετικές νόσοι για παράδειγμα η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η σχιζοφρένεια, η παιδοφιλική διαταραχή και η κατάθλιψη. Επίσης, κάθε νόσος έχει διαφορετικούς βαθμούς σοβαρότητας συμπτωμάτων, όπως ακριβώς η καρδιακή ανεπάρκεια δεν ισοδυναμεί σε όλες τις περιπτώσεις με αδυναμία εκτέλεσης σωματικής
δραστηριότητας χωρίς δυσφορία, η οποία χαρακτηρίζει μόνο τις βαρύτερες εκδοχές της νόσου. Συνεπώς, δε συνεπάγεται πως κάθε άτομο με ψυχική νόσο που διέπραξε σοβαρό έγκλημα, εγκλιμάτισε λόγω της ψυχικής νόσου, ούτε ότι βρισκόταν σε τέτοια ψυχική κατάσταση κατά την τέλεση του εγκλήματος, που καθίσταται ανεύθυνο ενώπιον του νόμου, ούτε πως λόγω της ψυχικής νόσου είναι ακατάλληλο να δικαστεί. Η ταύτιση της ψυχικής νόσου γενικά με μειωμένο καταλογισμό είναι αυθαίρετη και στερείται επιστημονικής θεμελίωσης. Ούτε στην ιατρική φροντίδα ούτε στην απονομή δικαιοσύνης υπάρχουν ετοιμοπαράδοτες βεβαιότητες. Oι δικαστικοί λειτουργοί και οι πραγματογνώμονες ψυχίατροι, που πιθανόν θα εμπλακούν στις υποθέσεις, θα επιληφθούν. Aς αφήσουμε τους καθ’ ύλην αρμόδιους να πράξουν το καθήκον τους…
Πάνος Αλεξόπουλος
Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής-Ψυχογηριατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, Επισκέπτης Καθηγητής Τμήματος Ιατρικής Trinity College Dublin
Πελοπόννησος, 23 Οκτωβρίου 2022