Φανταστείτε ότι στέκεστε στη μέση ενός χωραφιού και υποψιάζεστε ή ίσως και να γνωρίζετε ότι ακριβώς κάτω από τα πόδια σας κρύβονται τα μυστικά αρχαίων πολιτισμών – θαμμένα τείχη, κτήρια, αλλοτινοί δρόμοι ή ακόμη και τάφοι που δεν έχουν αγγιχτεί εδώ και χιλιάδες χρόνια. Τώρα φανταστείτε να μπορείτε να αποκαλύψετε αυτούς τους θησαυρούς χωρίς να σηκώσετε ποτέ ένα φτυάρι. Αυτό που θα μπορούσε πριν από μερικά χρόνια να είναι επιστημονική φαντασία, σήμερα αποτελεί ένα γεωφυσικό εργαλείο που βασίζεται σε μια επαναστατική τεχνολογία: το γεωραντάρ.

Το γεωραντάρ χρησιμοποιεί ηλεκτρομαγνητικά κύματα – σαν αυτά που εκπέμπει και λαμβάνει το κινητό μας τηλέφωνο – για να «δει» κάτω από την επιφάνεια της Γης. Φανταστείτε το σαν ένα μηχάνημα ακτίνων Χ για το υπέδαφος. Το γεωραντάρ στέλνει ηλεκτρομαγνητικά κύματα μέσα στη Γη και όταν αυτά συναντήσουν κάτι – μια αλλαγή στη σύσταση του εδάφους, ένα θαμμένο αντικείμενο ή ακόμη και ένα κενό – «χτυπούν» επάνω του και επιστρέφουν στην επιφάνεια. Στη γεωφυσική λέμε ότι τα κύματα ανακλώνται σε ότι ξεχωρίζει μέσα στο υπέδαφος. Οι ανακλάσεις αυτές καταγράφονται και αναλύονται από τους γεωφυσικούς και δημιουργείται ένας λεπτομερής χάρτης του τι βρίσκεται θαμμένο.

Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου του γεωραντάρ στην αρχαιολογία είναι τεράστια για διάφορους λόγους. Πρώτα απ’όλα, η εξερεύνηση με το γεωραντάρ είναι απολύτως μη επεμβατική. Οι παραδοσιακές μέθοδοι ανασκαφής μπορεί να είναι καταστροφικές και χρονοβόρες. Το γεωραντάρ επιτρέπει στους αρχαιολόγους να εξερευνούν τους χώρους χωρίς να τους διαταράσσουν, παρά μόνο εάν κρίνουν ότι πρέπει. Έτσι, οι αρχαιολογικοί θησαυροί μπορούν να διατηρηθούν στην ασφάλεια του υπεδάφους για τις μελλοντικές γενιές. Επίσης, με το γεωραντάρ μπορούν να σαρωθούν μεγάλες περιοχές σχετικά γρήγορα, βοηθώντας τους αρχαιολόγους να εντοπίσουν τα πιο υποσχόμενα σημεία για ανασκαφή, αντί να ξοδεύουν χρόνο και πόρους σε ανασκαφές περιοχών μικρότερου ενδιαφέροντος. Ρυθμίζοντας τη συχνότητα των κυμάτων, οι γεωφυσικοί μπορούν να εξετάσουν και διαφορετικά βάθη, ξεφλουδίζοντας ουσιαστικά στρώματα της ιστορίας χωρίς να αγγίξουν ποτέ το έδαφος.

Ένας από τους τομείς δραστηριοποίησης του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών είναι η γεωαρχαιολογία και μια από τις πολλές μεθόδους που χρησιμοποιούνται σε αυτήν είναι η μέθοδος του γεωραντάρ. Σε συνεργασία πάντα με τις αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες και τους κατά τόπους υπεύθυνους αρχαιολόγους, οι φοιτητές μας εκπαιδεύονται στη χρήση του γεωραντάρ και αποκαλύπτουν θαμμένα μυστικά χιλιάδων χρόνων.

Αριστερά: λήψη μετρήσεων με το γεωραντάρ; Δεξιά: Τμήμα (θαμμένου) αρχαίου κτηρίου με κεντρική κιονοστοιχία, όπως εμφανίζεται σε διαφορετικά εύρη βαθών. Οι μετρήσεις έγιναν από προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.